روزنه‌ای به دنیای موراکامی

موراکامی و معروفی دو نویسنده‌ای هستند که آثارشان را بیشتر از هر نویسنده‌ی دیگری می‌پسندم و با اینکه تا به حال بارها از معروفی و داستان‌هایش در وبلاگ نوشته‌ام، موراکامی و کتاب‌هایش تقریبا مسکوت مانده‌اند. شاید علت آن غرابت کارهای موراکامی باشد و همینطور اینکه موراکامی را خیلی قبل‌تر از معروفی می‌شناختم و بعضی از بهترین رمان‌های موراکامی را چندین سال پیش خوانده‌ام. 

هاروکی موراکامی نویسنده‌ی پرکار هفتاد و دو ساله‌ای است. آثارش به چندین و چند زبان ترجمه شده‌اند و هم در ژاپن و هم در کشورهای انگلیسی زبان محبوب است. پای داستان‌های موراکامی به ایران هم باز شده؛ هرچند بیشتر ترجمه‌هایی که تا به حال از کارهای موراکامی خوانده‌ام نتوانسته‌اند آنطور که باید و شاید قریحه و روح داستان را به قالب زبان فارسی درآورند؛ هم به خاطر سانسور و ممیزی، و هم به خاطر اشتباهات مترجم‌ها. 

کاریکاتور بالا عناصر آثار مختلف موراکامی را در قالب یک بازی نشان داده و حکایت از فضای عجیب و غریب داستان‌های موراکامی دارد. اشتباه نکنید؛ کارهای این نویسنده «فانتزی محض» نیستند بلکه معمولا حاصل تلفیق عناصری جادویی با واقعیت زندگی روزمره‌ هستند: به عبارتی «رئالیسم جادویی». سؤالی که برای یک خواننده‌ی فارسی زبان از همه جا بی‌خبر پیش می‌آید این است که باید از کجای این کلاف سردرگم شروع کرد؟ پیشنهاداتی که در ادامه نوشته‌ام بر اساس دو مطلب، یکی از وبسایت Books & Bao و دیگری از وبسایت Penguin Books است و برای طیف‌های مختلفی از کتاب‌خوان‌ها ترتیب داده‌شده و توضیح یا تجربه‌ای شخصی هم به هر کدام اضافه کرده‌ام. ضمنا لینک دانلود نسخه‌ی epub انگلیسی کتاب‌ها هم ضمیمه شده‌است¹ ...

«منظورم چیست وقتی از دویدن حرف می‌زنم»

(برای آن‌هایی که می‌خواهند اول نویسنده را بهتر بشناسند)

این کتاب نوعی خودزندگی‌نامه است؛ هرچند بر محورِ محبوب‌ترین فعالیت فیزیکی موراکامی، یعنی «دویدن» نوشته‌شده. جالب است بدانید که موراکامی هر دو «داستان‌نویسی» و «ورزش دو» را در حوالی سی سالگی پیشه کرد. او در دهه‌ی سوم زندگی‌ به همراه همسرش یک کلوب موسیقی جاز می‌گرداند تا اینکه یک روز از روزهای بیست و نه سالگی، وسط یک مسابقه‌ی بیس‌بال، ایده‌ی اولین داستانش جرقه زد. چند سال بعد، وقتی قلمش گرم‌تر شد، درِ کلوب جاز را تخته کرد تا تمام تمرکزش روی نوشتن باشد. و در سی و سه سالگی هم به دنبال پشت‌میز نشینی‌های طولانی، برای حفظ سلامتی‌اش، دویدن را شروع کرد.

متأسفانه هنوز این کتاب را نخوانده‌ام و نمی‌توانم بر له یا علیهش توصیه‌ای بکنم. می‌توانید نسخه‌ی انگلیسی epub آن را از این لینک دانلود کنید. ضمنا نشر چشمه آن را با ترجمه‌ی مجتبی ویسی منتشر کرده که نسخه‌ی الکترونیک آن از فیدیبو در دسترس است. 

«چوب نروژی»

(برای آن‌ها که می‌خواهند آرام آرام به فضای غریب آثار موراکامی قدم بگذارند)

یادداشتی (به قول خودم عقیم) در پانزدهم مرداد 1399 برای «چوب نروژی» (Norwegian Wood) نوشته‌بودم که گوشه‌ای خاک می‌خورد و بالاخره امروز دستی به سر و رویش کشیدم و چند ساعت قبل پست شد؛ بنابراین می‌توانید توضیحاتی نسبتا کامل در خصوص این کتاب و ترجمه‌هایش از این لینک بخوانید. در جواب به این سؤال که آیا این کتاب نقطه‌ی شروع خوبی برای مطالعه‌ی آثار موراکامی است یا نه؛ به طور خلاصه جواب من «نه» است. همانطور که در یادداشتم نوشته‌ام، این کتاب فضاسازی نسبتا متفاوتی با سایر آثار موراکامی دارد و واقع‌گرایانه‌ترین و تلخ‌ترین داستانی است که از این نویسنده خوانده‌ام. بنابراین شخصا مطالعه‌ی آن را در قدم‌های بعدی پیشنهاد می‌کنم؛ هرچند خیلی‌ها، از جمله نویسندگان وبسایت Books & Bao و Penguin Books آن را به عنوان یک انتخاب اولِ معقول و مطلوب مطرح کرده‌اند.

«تعقیب هیجان‌انگیز گوسفند»

(برای آن‌ها که می‌خواهند از خشت اول شروع کنند)

دو کتاب اول موراکامی یعنی «به آوای باد گوش بسپار» (Hear the Wind Sing) و «پین‌بال، 1973» (Pinball, 1973)، رمان‌های کوتاهی (novella) بودند و با این حساب اولین رمان تمام و کمال (novel) این نویسنده، سومین کتاب او یعنی «تعقیب هیجان‌انگیز گوسفند» (A Wild Sheep Chase) است. در داستانِ سه کتاب اول موراکامی، شخصیتی به نام Rat حضور دارد و بنابراین به این سه رمان، اصطلاحا «سه‌گانه‌ی Rat» هم می‌گویند. «تعقیب هیجان‌انگیز گوسفند» اولین اثر به سبک و سیاق رئالیسم جادویی از این نویسنده‌ی ژاپنی است و ضمنا اولین اثر اوست که ردپای خاص قلمش در آن دیده می‌شود؛ یک اثر «موراکامیایی» درست و حسابی! مهم‌تر از همه اینکه خواندن دو داستان قبل به عنوان پیش‌زمینه لازم نیست و اتفاقا خیلی‌ها توصیه می‌کنند تا وقتی آثار بهتر و دلنشین‌ترش را نخوانده‌اید، سراغ آن دو کتاب اول نروید. 

به زودی یادداشتی مفصل برای «تعقیب هیجان‌انگیز گوسفند» می‌نویسم. متأسفانه به دلایلی با ترجمه‌ی مهدی غبرایی از این رمان، که با عنوان «تعقیب گوسفند وحشی» منتشر شده، ارتباط برقرار نکردم و اگر با یک دیکشنری کارتان راه می‌افتد، خواندن نسخه‌ی انگلیسی‌اش را پیشنهاد می‌کنم. می‌توانید نسخه‌ی epub انگلیسی کتاب را از این لینک دانلود کنید و ضمنا ترجمه‌ی غبرایی در طاقچه هم منتشر شده. 

«کافکا در کرانه»

(برای آن‌ها که می‌خواهند ویترین آثار موراکامی را تماشا کنند)

کافکا در کرانه (Kafka on the Shore) دریچه‌ای بود که مرا به دنیای دلنشین موراکامی کشاند؛ مجموعه‌ای است از رئالیسم جادویی، طنز معمول موراکامی و علاقه‌ی او به موسیقی. اینکه اسم «کافکا» در عنوان کتاب آمده صرفا یک تشابه اسمی نیست؛ انگار عصاره‌ی داستان‌های کافکا علاوه بر این رمان در بسیاری از داستان‌های دیگر موراکامی دیده می‌شوند؛ ولی از آنجا که هنوز اثری از کافکا نخوانده‌ام، این مورد را صرفا نقل قول می‌کنم. این رمان دو داستان را موازی پیش می‌برد؛ یکی قصّه‌ی پسری پانزده ساله به نام کافکا که شب تولدش از خانه فرار می‌کند و دیگری پیرمرد عجیب و غریبی به اسم ناکاتا که می‌تواند با گربه‌ها صحبت کند.

با این که تقریبا پنج سال از مطالعه‌ی این رمان گذشته، هنوز هم در خاطراتم تصویر روشنی از کتابخانه‌ای دارم که کافکا چند صباحی در آن سپری کرد. خورخه لوییس بورخس گفته «همیشه گمان کرده‌ام بهشت یک جور کتابخانه است» و «کافکا در کرانه» این بهشت را برایم مجسم کرد. پیشنهاد من به هر کسی که قصد دارد برای اولین بار موراکامی بخواند، همین کتاب است. ضمنا یک مزیت دیگر برای خواننده‌ی فارسی‌زبان، ترجمه‌ی خوب مهدی غبرایی از «کافکا در کرانه» است؛ نسخه‌ی الکترونیکی آن هم در فیدیبو منتشر شده. می‌توانید نسخه‌ی انگلیسی epub آن را از این لینک دانلود کنید. 

«سرگذشت پرنده‌ی کوکی»

(برای آن‌ها که می‌خواهند یک اثر موراکامیایی تمام عیار بخوانند!)

این کتاب را نشان کرده‌ام تا ششمین رمانی باشد که قرار است از موراکامی بخوانم. خیلی‌ها «سرگذشت پرنده‌ی کوکی» (The Wind-Up Bird Chronicle) را شاهکار موراکامی و اوج خلاقیت‌ و ایده‌پردازی‌اش می‌دانند. اثری است ماجراجویانه و پر از عناصر عجیب و غریب. آنطور که وبسایت Books & Bao نوشته، بهترین حالت مطالعه‌‌ی «سرگذشت پرنده‌ی کوکی» این است که از همه جا بی‌خبر و بدون خواندن خلاصه‌ای از داستان سراغش بروید. گویا چند ترجمه‌ی فارسی از این کتاب منتشر شده؛ از جمله «سرگذشت پرنده‌ی کوکی» با ترجمه‌ی شبنم سعادت (نشر افراز) و «تاریخچه‌ی پرنده‌ی کوکی» از مریم عمرانی که با توجه به خاطره‌ی ناخوشایندم از ترجمه‌ی پر غلط مریم عمرانی از  Norwegian Wood، بیشتر مشتاق تورق ترجمه‌ی خانم سعادت هستم. می‌توانید کتاب را از این لینک دانلود کنید. جالب است بدانید که ناشر انگلیسی، برای کوتاه‌ کردن کتاب، از مترجم خواسته‌بود تا قید 61 صفحه از این رمان 1379 صفحه‌ای را بزند! بنابراین ظاهرا تنها نسخه‌ی کامل، نسخه‌ی اصلی کتاب به زبان ژاپنی است. 

«مردان در فراق زنان»

(برای آن‌ها که اهل داستان‌ کوتاهند)

هاروکی موراکامی چندین و چند داستان کوتاه نوشته که در قالب چند مجموعه چاپ شده‌اند. «مردان در فراق زنان» (Men Without Women) مجموعه‌ای شامل هفت داستان کوتاه است که در سال 2017 به انگلیسی ترجمه شد و قصّه‌ی مردانی است که به نحوی زن زندگی خود را از دست داده‌اند. ضمنا این کتاب، هم‌نامِ دومین مجموعه داستان کوتاهِ ارنست همینگوی است.

تنها داستان کوتاهی که از موراکامی خوانده‌ام، «ماشینم را بران» (Drive My Car)، اولین داستان کوتاهِ این کتاب بوده که یک قصّه‌ی واقع‌گرایانه‌ی دلنشین و غم‌انگیز است و خبری از عناصر جادویی معمول موراکامی در آن نیست و از این منظر به «چوب نروژی» شبیه‌تر است؛ ضمنا «ماشینم را بران» از سلیقه‌ی موسیقیایی خاص موراکامی هم بی‌نصیب نمانده. وبسایت Penguin Books از بین مجموعه داستان‌ها، این یکی را به عنوان سنگ بنایی مطلوب برای موراکامی‌خوانی پیشنهاد کرده. با یک جست و جوی مختصر به سه ترجمه‌ی متفاوت از این کتاب برخوردم و از آنجایی که هیچ کدام را نخوانده‌ام، نمی‌توانم ترجمه‌ی خاصی را پیشنهاد کنم. به نظرم نثر این کتاب روان است و تسلطی نسبی به انگلیسی برای فهم کتاب کافی است. می‌توانید آن را از این لینک دانلود کنید. 

1. نسخه‌ی epub نسخه‌ی مطلوب الکترونیکی برای تلفن‌های همراه و کتاب‌خوان‌ها است؛ امّا برای باز کردن این فرمت در PC نیازمند نرم‌افزارهای خاصی هستید؛ از جمله نرم‌افزارها Adobe Digital Editions که نرم‌افزاری رایگان و کم‌حجم است و می‌توانید آن را از اینجا دانلود کنید. ضمنا اگر فایل epub را با برنامه‌ی Google Play Books در آندروید یا iOS اجرا کنید؛ می‌توانید از طریق اکانت گوگلتان در PC به آن دسترسی داشته‌باشید. ممنون از فاطمه برای اشاره به این ترفند ظریف اخیر