در گیر و دار مطالعه برای آزمون دستیاری، یک مونولوگ کوتاه و پر احساس از مایکل شین، بازیگر ولزی، توجهم را جلب کرد که میتوانید در پایین، آن را تماشا کنید. او عرقکرده و پریشان، با استیصال اطرافش را نگاه میکند و انگار که چارهی دیگری نداشتهباشد، رو به پیرمردی تکیده قصّهای ادا میکند. To Begin at the beginning ... که تو گویی آغاز یک سِفر آفرینش است. آفرینش خیالانگیز شبی تاریک در دهکدهای گیرافتاده بین جنگل و دریا. به در و دیوار زدم تا این تئاتر را ببینم و بالاخره با خرید اکانتی در اپلیکیشن «تئاتر ملّی»، توانستم نسخهی فیلمبرداریشدهاش را تماشا و ضبط کنم. نوشتن دربارهی آن را موکول کردم به زمانی دیگر تا اینکه بالاخره، بعد از تماشای دوبارهی آن، حالا دست به قلم شدهام.
این مونولوگ سرآغاز نمایشنامهای رادیویی به نام «Under Milk Wood» (پشت جنگل میلک)، اثر دیلن تامس شاعر و نویسندهی ولزی است. شاعری که خیلیها او را با شعر مشهورش، «Do Not Go Gentle Into That Good Night» میشناسند که در فیلم «میانستارهای» هم زمزمه شد. این تئاتر روایت یک شبانهروز از یک دهکدهی ماهیگیری جنگلی خیالی به نام لَرِغِب (Llareggub) و ساکنین آن است؛ دهکدهای در لازمان و متعلق به «گذشتهای شیرین» و ساکنینی که با دغدغههایی روزمره دست و پنجه نرم میکنند. نوستالژی در جای جای این نمایشنامه موج میزند؛ طوری که شنونده و بیننده با خودشان میگویند هرچند سختیها، غمها و دلتنگیها چاشنی روزمرگیهای ساکنین لرغب بود؛ زندگی قدیمیها چه ساده و زیبا بود.
نمایشنامهی Under Milk Wood در سال 1954، پنج سال بعد از چاپ رمان مشهور 1984 جرج اورول، منتشر شد. کتاب اورول نمودی از بدبینیهایی است که بر ادبیات آن زمان سایه انداخته و واکنشی به کشتار بیسابقهی جنگ جهانی دوم بود. با این حال دیلن تامس، رویکردی متفاوت با جریان غالب آن دوره پیش گرفت و به قول خودش، Under Milk Wood را در پاسخ به بمباران اتمی هیروشیما و ناگاساکی توسط آمریکا در پایان جنگ جهانی دوم نوشت. بار اولی که این مهم را خواندم، ارتباطی بین یک دهکدهی دورافتادهی بریتانیایی با مرگ نزدیک به دویستهزار نفر در ژاپن نمیدیدم؛ ولی بعد از تماشای دوبارهی تئاتر، به ذهنم رسید که چقدر خبر ساخت و استفاده از یک بمب اتمی با توانایی محو کردن دهها هزار نفر در آنِ واحد، برای مردم آن دوران و خصوصا متفکران و شاعران فاجعهبار بوده. وقتی دستهای از انسانها قادرند طوری شما را محو کنند که نهتنها خود و خانه و خانوادهتان، بلکه محلهای که در آن بزرگ شدید، پارکی که در آن بازی میکردید، مدرسهای که در آن درس میخواندید، تکتک موجودات زندهای که شما را به خاطر دارند و به عبارتی تمام آثار و نشانههای شما از روی کرهی خاکی محو شوند؛ پس معنای زندگی شما به عنوان یک زن خانهدار یا ماهیگیر ساده در دهکدهای دورافتاده، در عصر بدون ارتباطات، چیست؟ هیچ؟
کلمهی لرغب در زبان انگلیسی، آینهی اصطلاح «Bugger All» است؛ به معنای «هیچ». تامس میخواهد در عین ترسیم زیباییها و دامن زدن به نوستالژی، به این زندگیهای به ظاهر تهی، رنگ معنا ببخشد. بگوید که برعکس تصورمان از «هیچ»، مهم آن زیبایی سادهی نهفتهای است که با عمیقتر نگاهکردن به این زندگیها، متوجهشان میشویم. زندگیهایی که هرچند درشان خبری از عشقهای ایدهآل و خوشبختیهای افسانهای نیست؛ با تمام تلخی و شیرینیهایشان جریان دارند.
اقتباس نسبتا تازهای از این نمایشنامه که باب آشنایی من را با آن باز کرد، در سال 2021 میلادی روی صحنهی تئاتر ملّی بریتانیا رفت. در این نمایش، یک داستان زمینهای برای راویِ Under Milk Wood با نقشآفرینی مایکل شین ترتیب دادهشده. او که یک نویسندهی میانسال دائمالخمر است (بسیار شبیه به شخصیت خود دیلن تامس)، بعد از یک سلسله حوادث به خانهی سالمندان میرود تا پس از مدتها پدر سالخوردهاش، آقای جنکینس، را ملاقات کند. پسر که برای باز کردن سفرهی دلش پیش پدر آمده، با دیدن نگاههای تهی او، سرخورده میشود؛ ولی دست از تلاش نمیکشد و برای آنکه به حافظهی پدر تکانی بدهد، ماهرانه شروع به تعریف کردن قصّهی دهکدهی کودکی پدرش میکند. دهکدهای که اهالی آن شبها غرق رؤیا و روزها غرق زندگیاند. مثلا کاپیتان کَت، ناخدای نابینای سالخورده، که شبها کابوس ملوانهای غرقشدهاش و عشق دفنشدهاش را میبیند و روزها کنار پنجره گوش میخواباند؛ یا خانم پُلی گارتر، یک مادر تنها با فرزندان پرشمار، شبها رؤیای بچههایش را میبیند و روزها مشغول معاشقه با مردهای دهکده است؛ اما دلش همیشه در بند معشوق درگذشتهاش است. یکی از اهالی هم کشیش دهکده به اسم ایلای جنکینس است که در حقیقت پدربزرگ راوی و پدر آقای جنکینس محسوب میشود. او که شاعر هم هست، لرغب را عاشقانه دوست داشته و دهکدهاش را نمادی از معصومیت بشر میداند.
میتوانید این نمایشنامه را در پایین یا در آپارات تماشا کنید. متأسفانه به دلیل چند نوبت قطعشدن اینترنت حین ضبطکردن آن، در قالب چهار تکه بارگذاری شدهاست. ضمنا اگر علاقهمند شدید، میتوانید خود نمایشنامهی Under Milk Wood را با فرمت Epub از این لینک و شرح و تفصیل و بررسی آن در وبسایت Litchart را از این لینک دانلود کنید. امیدوارم لذت ببرید.